Trung Quốc đã nổi lên như một cường quốc chiến lược lớn, và việc Bắc Kinh nhấn mạnh đến chủ quyền, an ninh cũng như vị thế nước lớn của Trung Quốc đã phản ánh thái độ hung hăng “mới” của nước này. Giai đoạn hiện nay và trong nhiều năm sắp tới, "giấc mơ Trung Hoa" sẽ được trình diễn trên vũ đài quốc tế. Đâu là nguyên nhân?
Có thể nói, việc Trung Quốc trỗi dậy trở thành cường quốc là sự thay đổi quan trọng nhất trong hệ thống quốc tế của thế kỷ 21. Trung Quốc hiện đang được nhiều nước trên thế giới coi là một đối thủ chiến lược của Mỹ trên thực tế, có khả năng thách thức uy quyền tối cao của Mỹ trên toàn cầu, đặc biệt là ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Sau những căng thẳng leo thang ở Biển Đông, nhiều nhà quan sát đã mô tả chính sách đối ngoại của Trung Quốc là "ngày càng hung hăng". Từ trước đến nay, chính sách đối ngoại "quyết đoán" của Trung Quốc thường được hiểu là nhằm phản ứng với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu giai đoạn 2008-2009. Tháng 7/2009, Chủ tịch Trung Quốc khi đó là ông Hồ Cầm Đào đã có bài phát biểu trước các quan chức ngoại giao trong nước, nhấn mạnh rằng Trung Quốc cần phải tăng cường sức mạnh cũng như ảnh hưởng trên vũ đài quốc tế. Tuy nhiên, ông Hồ Cẩm Đào đã nhắc đến một nguyên tắc chỉ đạo chiến lược mà nhà lãnh đạo tiền bối Đặng Tiểu Bình từng đưa ra hồi đầu những năm 1990, đó là: "giấu mình, chờ thời" (KLP/AS), đồng thời khẳng định Trung Quốc nên "tuân thủ nghiêm ngặt" nguyên tắc đó. Mặc dù toàn văn bài phát biểu đó của ông Hồ Cẩm Đào không được công bố chính thức, song tờ "Nhân dân Nhật báo" - cơ quan ngôn luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc - đã nhấn mạnh rằng Trung Quốc nên "theo đuổi để đạt được 4 thế mạnh" trong chính sách đối ngoại: Một là, Trung Quốc nên tìm kiếm ảnh hưởng lớn hơn trên vũ đài chính trị quốc tế; Hai là, Trung Quốc nên tăng cường khả năng cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu; Ba là, Trung Quốc nên tự xây dựng cho mình một hình ảnh thân thiện hơn; Bốn là, Trung Quốc nên trau dồi để trở thành một cường quốc có đạo nghĩa.
Kể từ đó, dường như luôn có một sự mâu thuẫn đáng kể giữa những ý định được công bố chính thức của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC) và cách hành xử với bên ngoài của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) cũng như các cơ quan thực thi luật pháp hàng hải của nước này. Năm 2011, một số phương tiện truyền thông chính thức ở Trung Quốc đã lên tiếng chỉ trích việc (chính quyền) phớt lờ một phần "vô cùng cần thiết" trong nguyên tắc chỉ đạo của nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, đó là "giấu mình".
Khi Chủ tịch đương nhiệm Tập Cận Bình tiến hành củng cố quyền lực, bức tranh ở Trung Quốc đã thay đổi. Ông Tập Cận Bình không còn nhắc tới nguyên tắc "giấu mình chờ thời" nữa mà thay vào đó, ông đưa ra "chiến lược chủ động" (SFA), tìm mọi cách để hiện thực hóa "giấc mơ Trung Hoa" trên vũ đài quốc tế, đặc biệt là trong chính sách ngoại giao với các nước lân cận (chính sách ngoại giao ngoại biên) của Trung Quốc. "Giấc mơ Trung Hoa" vẽ lên viễn cảnh đất nước Trung Quốc hồi sinh, trở nên thịnh vượng và có sức mạnh quân sự. Ông Tập Cận Bình đã tìm cách định hình lại các vấn đề đối nội và đối ngoại, cải tổ các thể chế an ninh, trong đó có việc thành lập Ủy ban An ninh Quốc gia (CNSC) tháng 1/2014 do chính ông đứng đầu. Mục đích của việc thành lập CNSC là để tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước và phát triển một chiến lược an ninh quốc gia chính thống.
Ông Tập Cận Bình - hiện còn là Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc và Chủ tịch Quân ủy Trung ương và CNSC - ngày càng đóng vai trò nổi bật trong quá trình hoạch định chính sách đối ngoại và an ninh cũng như trong việc điều phối các cơ quan nhà nước thuộc Đảng, chính phủ và PLA. Tuyên bố của ông Tập Cận Bình về SFA chẳng hề có điểm chung nào với nguyên tắc "giấu mình". Không những thế, SFA còn nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo vệ chủ quyền của Trung Quốc và các lợi ích an ninh cũng như thành tựu kinh tế. Theo nhận định của Giáo sư Diêm Học Thông thuộc Đại học Thanh Hoa, chiến lược SFA của ông Tập Cận Bình đặt mục tiêu "tìm kiếm một môi trường thích hợp để Trung Quốc hồi sinh mạnh mẽ". Chiến lược này về cơ bản là khác biệt so với chiến lược KLP (đặt mục tiêu tạo ra một môi trường quốc tế có lợi cho sự phát triển kinh tế của Trung Quốc).
Ông Tập Cận Bình coi Trung Quốc là một cường quốc lớn trên vũ đài thế giới. Trong một bài phát biểu vào tháng 10/2014, ông đã đưa ra khái niệm "chính sách ngoại giao nước lớn mang đậm bản sắc Trung Quốc". Đây là lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, giới lãnh đạo Bắc Kinh mô tả chính sách ngoại giao của Trung Quốc là chính sách ngoại giao của một "nước lớn". Trung Quốc đã biến chiến lược SFA thành hiện thực thông qua đề xuất về một "mối quan hệ kiểu mới của các cường quốc" giữa Trung Quốc và Mỹ, thông qua sáng kiến "Một Vành đai, Một Con đường" kết nối Á-Âu và thông qua cam kết của ông Tập Cận Bình về việc góp 8.000 quân cho lực lượng gìn giữ hòa bình dự phòng của Liên hợp quốc.
Khu vực châu Á-Thái Bình Dương có vai trò then chốt trong các hoạt động chính sách đối ngoại và an ninh hiện tại của Trung Quốc. Năm 2013, ông Tập Cận Bình từng nói rằng Trung Quốc nên thúc đẩy các mối quan hệ chính trị, củng cố các thành tựu kinh tế, tăng cường hợp tác an ninh cũng như các cuộc trao đổi văn hóa trong khu vực. Phát biểu này được đưa ra sau khi Trung Quốc đề xuất thành lập Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB) và Quỹ Con đường Tơ lụa. Khu vực này đầy rẫy những mối đe dọa truyền thống tiềm tàng đối với Trung Quốc, trong đó có các cuộc tranh chấp biên giới lãnh thổ, lãnh hải cũng như chính sách "xoay trục sang châu Á" của Mỹ. Chính sách "xoay trục sang châu Á" của Mỹ được Bắc Kinh coi là trở ngại lớn nhất đối với việc giải quyết các cuộc tranh chấp lãnh thổ theo hướng có lợi cho Trung Quốc. Việc bảo vệ chủ quyền và quyền hàng hải đã trở thành ưu tiên chính sách hàng đầu, quan trọng ngang hàng với việc duy trì ổn định trong khu vực.
Trong cuộc họp bàn về Công tác Ngoại giao Ngoại biên năm 2013 và Hội nghị về Công tác Đối ngoại Trung ương năm 2014, ông Tập Cận Bình đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia. Những hành động hung hăng nhằm tranh giành đất đai cũng như các nỗ lực của Trung Quốc trong việc tiến hành các hoạt động xây dựng ở Biển Đông được Trung Quốc coi là một phần trong chiến lược SFA. Theo lời Đô đốc Tôn Kiến Quốc hồi tháng 5/2015, đây là các hoạt động "hợp pháp và chính đáng". Mặc dù các nỗ lực tranh giành đất đai của Trung Quốc có thể giúp nước này tăng cường khả năng duy trì các chiến dịch quân sự trong khu vực, song có thể nói chúng đã vi phạm tinh thần hợp tác chung cũng như quy định "tự kiềm chế" được đưa ra trong Tuyên bố chung về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002. Rõ ràng, Trung Quốc đã có những cách tiếp cận độc đoán hơn đối với các tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải trong khu vực.
Thái độ hung hăng "mới" này của Trung Quốc kể từ năm 2012 nên được coi là một diễn tiến lôgic, có chủ ý của Bắc Kinh. Trung Quốc đã nổi lên như một cường quốc chiến lược lớn, và việc Bắc Kinh nhấn mạnh đến chủ quyền, an ninh cũng như vị thế nước lớn của Trung Quốc đã phản ánh điều này. Giai đoạn hiện nay và trong nhiều năm sắp tới, "giấc mơ Trung Hoa" sẽ được trình diễn trên vũ đài quốc tế.
Masayuki Masuda, một thành viên cấp cao thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng Quốc gia (NIDS) ở thủ đô Tokyo (Nhật Bản). Bài viết được đăng trên East Asia Forum.
http://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu-trung-quoc/5656-tai-sao-chinh-sach-tq-ngay-cang-hung-hang
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét