Không có gì đáng ngạc nhiên nếu Nhật Bản lo sợ Trung Quốc có khả năng sẽ kiểm soát tuyến đường biển quan trọng như chính Biển Đông. Việc Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo được quân sự hóa ở quần đảo Trường Sa dường như là một bước đi trong định hướng này, trang Quartz (Mỹ) nhận định.
Tàu sân bay Izumo của hải quân Nhật Bản tập trận chung với tàu sân bay Stennis của hải quân Mỹ
Tháng trước, Bộ quốc phòng Nhật Bản đã đưa ra yêu cầu mức ngân sách kỷ lục khoảng 51 tỉ USD cho năm tài chính 2017. Đỉnh điểm mối lo an ninh của nước này chính là sự bành trướng trên biển của Trung Quốc. Thực tế, Nhật Bản có lý do để lo lắng về việc này. Trên cả Biển Đông lẫn biển Hoa Đông, Nhật Bản đang phải đối mặt với một Trung Quốc ngày càng cứng rắn, có vẻ quyết tâm trở thành một cường quốc biển không bị nước nào trói buộc, và theo đó Trung Quốc hiện đang tăng cường năng lực hải quân.
Quartz đánh giá, động thái của Trung Quốc đe dọa sẽ phá hoại nền kinh tế Nhật Bản và làm xói mòn an ninh của nước này. Biển Đông không phải là tuyến đường biển duy nhất nhưng đây là tuyến đường ngắn nhất và rẻ nhất vận chuyển năng lượng từ Vịnh Ba Tư (và nhiều hàng hóa khác từ khắp mọi nơi) đến Đông Bắc Á. Một nước ít tài nguyên thiên nhiên như Nhật Bản có lợi ích rõ ràng trong việc giữ các tuyến đường biển rộng mở và tự do.
Nhận thức được điều đó, Nhật Bản đang củng cố quan hệ đồng minh, chi nhiều hơn cho quốc phòng và nêu rõ lập trường của mình. “Tôi hết sức quan ngại với những nỗ lực liên tiếp nhằm đơn phương thay đổi nguyên trạng ở Biển Đông và Biển Hoa Đông”, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tuyên bố với các lãnh đạo châu Á tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Lào.
Nền kinh tế dễ bị tổn thương
Theo Quartz, Trung Quốc đang ngày càng đẩy nhanh tốc độ quân sự hóa Biển Đông trong những năm gần đây. Điều này bao gồm cả việc xây dựng các căn cứ trên các đảo nhân tạo được bồi lấp từ các rạn san hô. Một vài người cảnh báo rằng Trung Quốc muốn biến Biển Đông thành “hồ của Trung Quốc” và điều này cũng không còn xa xôi nếu Bắc Kinh tạo được “tam giác căn cứ quân sự chiến lược” trên Biển Đông giúp Trung Quốc kiểm soát nhiều hơn tuyến đường biển quan trọng này.
Đá Chữ Thập sau khi được cải tạo thành đảo nhân tạo có diện tích lớn nhất Trường Sa với một đường băng dài 3km và các nhà chứa máy bay. Đảo nhân tạo xây dựng phi pháp này có quy mô tương tương một căn cứ không quân lớn trên đất liền của Trung Quốc
Biển Đông là một trong những điểm huyết mạch trên thế giới vận chuyển dầu và khí đốt tự nhiên. Gần 60% nguồn cung năng lượng của Nhật Bản đi qua vùng biển này và phần lớn là đến từ các nước Trung Đông bao gồm Ả Rập Saudi, Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Qatar và Iran. Than đá từ Indonesia cũng đi qua vùng biển này, tương tự với ngô, lúa mì, và lúa mạch từ Úc và khu vực Biển Đen.
Điều này khiến nền kinh tế Nhật Bản dễ bị phá hoại nếu Trung Quốc phong tỏa hàng hóa đi qua Biển Đông dù là trong thời bình hay trong cuộc xung đột trong tương lai. Và cuộc xung đột này cũng không phải là không thể xảy ra. Trung Quốc vẫn còn căm thù tội ác chiến tranh của phát xít Nhật Bản trong Thế chiến II và tin rằng Nhật Bản vẫn chưa thể hiện đủ sự hối hận về tội lỗi của mình. Cuộc triển lãm mới đây ở Đông bắc Trung Quốc tập trung vào việc xử lý các vũ khí hóa học mà Nhật Bản bỏ lại Trung Quốc. Theo trung tâm nghiên cứu Pew, 81% người Trung Quốc không có cái nhìn thiện chí với Nhật Bản, con số này đã tăng so với thập kỷ trước ở mức 70%. Trong khi đó, 86% người Nhật Bản cũng không có cái nhìn thiện chí với người Trung Quốc, trong khi thập kỷ trước con số này chỉ là 71%.
Cũng không có gì đáng ngạc nhiên nếu Nhật Bản lo sợ Trung Quốc có khả năng sẽ kiểm soát tuyến đường biển quan trọng như chính Biển Đông. Việc Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo được quân sự hóa ở quần đảo Trường Sa dường như là một bước đi trong định hướng này. Như ông Yoji Koda, nguyên phó đô đốc trong Lực lượng phòng vệ Nhật Bản đã viết trên tạp chí Chính sách châu Á hồi tháng 1/2016 rằng:
“Những hòn đảo nhân tạo xây dựng phi pháp này một khi hoàn thành sẽ mang lại cho Trung Quốc vị thế vững chắc ở quần đảo Trường Sa để kiểm soát phần lớn các tuyến giao thông liên lạc trên biển và kiểm soát các hoạt động hải quân và không quân nước ngoài.”
Nhật Bản đối phó Trung Quốc
Một cách có thể giúp Nhật Bản ngăn chặn điều này là hỗ trợ, và thậm chí tham gia vào hoạt động “tự do hàng hải” của Hải quân Mỹ ở những vùng biển Mỹ khẳng định có quyền qua lại theo luật quốc tế, kể cả nếu các nước khác cảnh báo không được làm. Hồi tháng 5/2016, tàu khu trục USS William P.Lawrence đã tiến sát bãi Chữ Thập ở quần đảo Trường Sa, nơi Trung Quốc đã xây dựng trái phép và quân sự hóa đảo nhân tạo.
Trung Quốc đã cảnh báo rằng những hoạt động này “nguy hiểm và vô trách nhiệm” và có thể dẫn tới thảm họa cho dù các nước có quyền “đi lại vô hại” qua các lãnh hải theo Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển.
Vào tháng 7, Tòa Trọng tài quốc tế đã đưa ra phán quyết bác bỏ các tuyên bố lãnh thổ ngang ngược và phi lý của Trung Quốc với phần lớn diện tích Biển Đông. Trung Quốc tuyên bố không công nhận phán quyết và cố làm mất uy tín của tòa. Mới đây, Bộ trưởng quốc phòng Nhật Bản Tomomi Inada phát biểu tại Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược Mỹ tại Washington ám chỉ sự đồng thuận của Nhật Bản với hoạt động tự do hàng hải. Nếu thế giới bỏ qua cho nỗ lực thay đổi luật lệ của Trung Quốc thì hệ quả của việc này có thể còn rộng hơn cả Biển Đông. “Trong bối cảnh hiện nay, tôi ủng hộ mạnh mẽ hoạt động tự do hàng hải của Mỹ để duy trì trật tự hàng hải quốc tế dựa trên luật pháp”, bà Inada tuyên bố.
Bà Inada chỉ ra rằng Lực lượng phòng vệ hàng hải Nhật Bản sẽ tham gia huấn luyện chung với hải quân Mỹ ở Biển Đông cũng như các cuộc diễn tập đơn phương và đa phương với hải quân các nước trong khu vực. Người phát ngôn Bộ ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng đã chỉ trích những lời phát biểu của bà Inada và cho rằng hành động của Nhật Bản khiến “người ta cảm thấy thất vọng đến mức tuyệt vọng”, và bổ sung thêm rằng: “Trung Quốc quyết không nao núng trong quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, quyền hàng hải cũng như lợi ích của mình”.
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Tomomi Inada có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc
Chiến đấu cơ của không quân Nhật Bản
Một bài xã luận trên Tờ Hoàn Cầu, phụ bản của cơ quan ngôn luận của đảng cộng sản Trung Quốc cũng thổi phồng lời bà Inada. Bài viết gợi ý rằng các cuộc tra chung Mỹ-Nhật sẽ là “ngoại giao pháo hạm của thế kỷ XXI”, và Trung Quốc sẽ đáp lại bằng việc triển khai quân sự tới quần đảo Trường Sa. Nếu các cuộc tuần tra chung được tăng cường thì Trung Quốc sẽ thiết lập vùng nhận diện phòng không (ADIZ) trên Biển Đông, nhằm mục đích đe dọa Nhật Bản.
Bà Inada không nói liệu Nhật Bản có tham gia vào hoạt động tự do hàng hải hay không nhưng hè vừa rồi, Trung Quốc đã cảnh báo rằng Nhật Bản sẽ “vượt quá lằn ranh đỏ” qua hành động đó và ám chỉ rằng hành động này có thể dẫn tới xung đột quân sự. Với ký ức về cuộc Thế chiến II cùng tinh thần dân tộc ở Trung Quốc, điều này có thể trở thành sự thực.
Tuy nhiên, phát biểu của bà Inada cho thấy Nhật Bản có thể hành động theo hướng đó, có nghĩa là điểm nóng nguy hiểm nhất trên Biển đông có thể chính là tàu chiến Nhật Bản chứ không phải là một bãi ngầm hay đảo nhỏ nào.
“Hoạt động của hải quân Nhật Bản có thể tạo ra những viễn cảnh nguy hiểm như chiến tranh trực tiếp giữa hải quân hai nước. Trung Quốc không thực hiện điều gì trực tiếp chống lại hoạt động của Mỹ nhưng với Nhật Bản thì lại là chuyện khác. Chúng tôi không thể loại trừ kịch bản tàu Trung Quốc đâm tàu Nhật Bản hay tàu Trung Quốc chặn lối đi của tàu Nhật Bản”, giám đốc Trung tâm nghiên cứu châu Á Thái Bình Dương tại Đại học Lĩnh Nam của Hong Kong trả lời Japan Times.
Theo trang Quartz (Mỹ), đối mặt với năng lực hải quân đang lên từ phía đối thủ lâu đời, Nhật Bản không chỉ tái khẳng định quan hệ chặt chẽ với Mỹ mà còn xây dựng liên minh ở bất kỳ đâu. Tại Đông Nam Á, Nhật Bản giúp tăng cường lực lượng hàng hải còn yếu của các nước tiếp giáp Biển Đông...
Binh sĩ Nhật Bản tập trận đổ bộ đường không
Mối đe dọa trực tiếp
Quartz đánh giá, các tranh chấp trên Biển Hoa Đông cũng góp phần vào căng thẳng gia tăng giữa Nhật Bản và người hàng xóm khổng lồ Trung Quốc. Biển Hoa Đông tiếp giáp trực tiếp với bờ biển Nhật Bản chứ không giống như Biển Đông.
Trong đó, chuỗi đảo Ryukyu của Nhật Bản trải dài 1.400km về phía tây nam từ lục địa Nhật Bản, từ đảo Kyushu đến Đài Loan, giữa bờ biển Trung Quốc và Thái Bình Dương. Chuỗi đảo này bao gồm cả Okinawa, nơi đóng quân của quân đội Mỹ theo hiệp ước an ninh Mỹ- Nhật. Trung Quốc từ lâu đã ngang nhiên lập luận rằng quần đảo Senkaku do Nhật Bản kiểm soát nằm gần chuỗi đảo Ryukyu phải thuộc về Trung Quốc. Các ngư trường và các bồn trũng chứa khí tự nhiên chưa bị khai thác nằm xung quanh các đảo nhỏ và hoang vắng (Trung Quốc gọi là quần đảo Điếu Ngư). Vấn đề này đã khuấy động sự tức giận từ cả hai nước trong những năm qua, mỗi bên lại củng cố sự hiện diện quân sự trong khu vực.
Cuối năm 2013, Trung Quốc đã đơn phương thiết lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên khu vực quần đảo Senkaku ở Biển Hoa Đông. Bộ quốc phòng nước này cảnh báo rằng tất cả các máy bay tiến vào khu vực phải thông báo với chính quyền Trung Quốc, tự khai báo và tuân theo trật tự do Bắc Kinh kiểm soát. Việc thi hành đã chỉ ra những khó khăn và đã thất bại nhưng Trung Quốc có thể nỗ lực hơn nữa trong tương lai nếu cơ sở hạ tầng mới đi vào vận hành.
Trung Quốc đã bỏ ra 544 triệu USD để xây dựng căn cứ quân sự cho thành phố cảng Ôn Châu, nơi gần quần đảo Senkaku nhất ở Trung Quốc. Nước này cũng xây dựng cầu cảng dành cho tàu chiến trên quần đảo Nanji thuộc thành phố Ôn Châu và gần quần đảo Senkaku hơn 100km so với Okinawa. Các thiết bị khác trên quần đảo Nanji bao gồm máy bay trực thăng, thiết bị radar tiên tiến sẽ giúp Trung Quốc kiểm soát ADIZ tốt hơn.
Biên đội chiến đấu cơ J-11B của không quân Trung Quốc tuần tra trên biển
Tháng trước, Trung Quốc đã cử hàng trăm tàu đánh cá cùng vài chục tàu hải cảnh hộ tống tới gần quần đảo Senkaku. Bộ ngoại giao Nhật Bản đã mô tả hành động đơn phương này khiến leo thang căng thẳng trong khu vực. Vào tháng 3/2016, Nhật Bản đã thiết lập trạm radar mới ở đảo Yonaguni trên quần đảo Ryukyu gần quần đảo Senkaku. Trạm này là một phần của của chiến lược xây dựng quân sự lớn hơn của Nhật Bản dọc theo chuỗi đảo này nhằm giúp quản lý các hoạt động trên biển.
Xây dựng liên minh
Theo Quartz, đối mặt với năng lực hải quân đang lên từ phía đối thủ lâu đời, Nhật Bản không chỉ tái khẳng định quan hệ chặt chẽ với Mỹ mà còn xây dựng liên minh ở bất kỳ đâu. Ở Đông Nam Á, Tokyo giúp tăng cường lực lượng hàng hải còn yếu của các nước tiếp giáp Biển Đông và cung cấp các tàu tuần tra cho cả Việt Nam lẫn Philippines.
Nhưng tất nhiên, Nhật Bản không thể kiểm soát hay dự đoán các nước sẽ cư xử ra sao. Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã tiến lại gần hơn với Trung Quốc và dần tách khỏi quan hệ đồng minh với Mỹ. Ông Duterte tuyên bố Philippines sẽ không tham gia vào các cuộc tuần tra chung trên biển, nhất là với hải quân Mỹ. Ông cũng chỉ đạo bộ quốc phòng bắt đầu mua những thiết bị quân sự từ Trung Quốc và Nga. Nhật cũng có quan hệ đồng minh với Úc. Một liên minh ba bên đã được thành lập giữa Nhật, Úc, Mỹ trong quan hệ với cả Biển Đông lẫn Biển Hoa Đông.
Sau “Đối thoại chiến lược ba bên” hồi tháng 7, ba nước đã đưa ra tuyên bố nêu rõ sự phản đối mạnh mẽ tới bất kỳ hành động song phương mang tính cưỡng chế nào có thể thay đổi nguyên trạng và gia tăng căng thẳng. Nói cách khác chính là những điều Trung Quốc thực hiện.
Chiến hạm hải quân Mỹ và Nhật Bản tập trân gần Philippines
Tất nhiên sự ủng hộ của Úc dành cho Nhật Bản ở Biển Hoa Đông chỉ đến thế, trong khi Tổng thống Mỹ Obama đã nhắc lại hồi tháng 4 rằng Mỹ sẽ hỗ trợ Nhật Bản nếu có xung đột trên quần đảo Senkaku, theo cam kết Hiệp ước an ninh Mỹ- Nhật.
Giành lại vị thế cường quốc quân sự
Nhật Bản được công nhận rộng rãi có tuyên bố chủ quyền hợp pháp với quần đảo Senkaku và vị thế của nước này ở Biển Đông là tuân theo Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển. Nhưng giống Trung Quốc, Nhật Bản đã thể hiện rằng nước này sẵn sàng lờ đi nếu luật này chống lại lợi ích quốc gia Nhật Bản.
Một trường hợp điển hình là sự khăng khăng của Nhật Bản rằng nước này được hưởng vùng đặc quyền kinh tế quanh đảo Okinotori, một đảo san hô không người sinh sống ở Biển Philippines. Dưới UNCLOS, để được coi là một đảo hợp pháp thì một thực thể phải có khả năng hỗ trợ con người sinh sống và có đời sống kinh tế riêng của mình. Nếu nó đáp ứng được các điều kiện này thì sẽ có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý cho phép nước sở hữu có quyền khai thác tuyệt đối đối với tài nguyên trong vùng biển và dưới đáy biển bao gồm cả cá, dầu và khí đốt. Còn một bãi đá thì chỉ được hưởng 12 hải lý vùng lãnh hải.
Vào tháng 7, tòa ra phán quyết rằng các thực thể thuộc quần đảo Trường Sa ở Biển Đông chủ yếu là đá, bao gồm cả các đảo nhân tạo của Trung Quốc và gồm cả đảo lớn nhất ở Trường Sa là đảo Ba Bình. Nếu Ba Bình không được coi là đảo thì Okinotori cũng không được coi là đảo. Trung Quốc lập luận rằng Okinotori chủ yếu là đá và chỉ được hưởng 12 hải lý lãnh hải theo UNCLOS. Đài Loan và Hàn Quốc cũng đồng ý với Trung Quốc và nhiều chuyên gia cũng vậy.
Nhật Bản lại lập luận rằng phán quyết của tòa án không áp dụng với đảo Okinotori. Nhưng không có chứng cứ rõ ràng là có hay không. “Okinotori là gót chân Asin của uy tín của Nhật Bản trong việc giữ lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc ở Biển Đông. Điều này quá quan trọng nên không thể lờ đi sự đạo đức giả được”, Jeffrey Hornung, chuyên gia châu Á tại Quỹ hòa bình Sasakawa, Mỹ tại Washington trả lời Japan Times.
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Tomomi Inada vừa thăm Mỹ và tuyên bố sẽ cùng Mỹ tuần tra chung với Mỹ ở Biển Đông
Nhật Bản đã chi hàng trăm triệu USD để củng cố Okinotori bao gồm cả việc củng cố các phần của đảo này bằng bê tông cốt thép và thậm chí là vận chuyển cả rặng san hô từ phòng thí nghiệm đến đây. Năm ngoái, Shintaro Ishihara sau này trở thành thống đốc Tokyo đã tổ chức một buổi trưng bày ảnh tại Okinotori. Những bức ảnh trên thể hiện cảnh vị chính trị gia phe diều hâu này đang vẫy lá cờ của Nhật Bản, điều này đã thổi bùng lên ngọn lửa giận dữ của Trung Quốc.
Kể cả với hơn 50 tỉ USD, ngân sách quốc phòng Nhật Bản vẫn còn nhỏ so với của Mỹ và Trung Quốc. Và Hiến pháp của Nhật Bản rõ ràng vẫn từ bỏ chiến tranh, nhất là ở Điều 9:
Phần lớn công chúng đều phản đối ý tưởng xem xét lại điều khoản này nhưng với Thủ tướng Shinzo Abe thì từ lâu đây đã trở thành một mục tiêu. Những cuộc bầu cử hồi tháng 7 mang lại cho Đảng Tự do dân chủ hơn 2/3 số ghế trong Quốc hội. Việc chiếm ưu thế này có thể giúp ông Abe thay đổi Hiến pháp và biến Nhật Bản một lần nữa trở thành một cường quốc quân sự.
Cho dù ông có thành công hay không, căng thẳng trên biển giữa Trung Quốc và Nhật Bản có vẻ như sẽ còn leo thang hơn nữa, Quartz kết luận.
Điều 9 Hiến pháp hòa bình Nhật Bản: Với khát vọng chân thành hướng tới hòa bình quốc tế dựa trên công bằng và trật tự, nhân dân Nhật Bản mãi mãi từ bỏ chiến tranh như một quyền chủ quyền của quốc gia cũng như sự đe dọa hoặc sử dụng vũ lực như một biện pháp giải quyết các tranh chấp quốc tế. Để thực hiện mục tiêu này, các lực lượng trên bộ, trên không và trên biển nước này, cũng như các lực lượng có tiềm năng gây ra chiến tranh khác sẽ không được duy trì. Quyền tham chiến của quốc gia cũng không được công nhận.
http://viettimes.vn/nhat-doi-pho-nguy-co-dong-cua-bien-dong-xung-dot-hoa-dong-79638.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét